İngiltere’nin Norfolk kasabasında 1891’de doğan Robert John Crowe, 5. Norfolk Taburu’na katılmak üzere 24 yaşındayken askere çağrıldı. Taburuyla 12 Ağustos 1915’te Gelibolu Yarımadası’ndaki Suvla Koyu’na gelen Crowe, Türk askeriyle girdikleri çatışmada yaralandı.
• 2013’te Londra’da Gallipoli and Dardanelles International’ı kurdu
• Her yıl Çanakkale Savaşları’na katılan askerlerin torunları ile bir araya geliyorCrowe, babasının 108 yıl önce savaşmak için geldiği topraklarda dostluk köprüsü kurdu https://t.co/KW25lme2gb pic.twitter.com/K2YjFUL5F3
— Anadolu Ajansı (@anadoluajansi) September 18, 2023
Tedavi olması için ülkesine gönderilen Crowe sonraki yıllarda Mısır, Gazze ve Filistin’de de askerlik yaptı. Askerliğin ardından Norfolk’ta Kraliçe Elizabeth’in çiftliğinde 30 yıl boyunca hayvan bakıcılığı yapan Crowe, 1963’te 72 yaşında yaşamını yitirdi.
Vefatıyla savaş anıları da tarihe karışan Crowe, vefat ettiğinde 23 yaşında olan polis oğlu John Crowe’a yalnızca Türklerin iyi savaşçılar olduğunu anlatmıştı.
Gelibolu Savaşı’ndan 25 sene sonra dünyaya gelen John Crowe, emekli olduktan sonra babasının savaştığı topraklarda yaşananları merak ederek Çanakkale Savaşları ile ilgili araştırma yapmaya başladı.
Bu süreçte çok sayıda tarih kitabı okuyan Crowe, ilk kez 20 yıl önce Türkiye’ye gelerek Gelibolu Yarımadası’nı ziyaret etti.
Dostluk ilişkilerinin geliştirilmesi amacıyla 2013’te Londra’da Gallipoli and Dardanelles International’ı kuran Crowe, her yıl geldiği Gelibolu Yarımadası’nda Çanakkale Savaşları’na katılan askerlerin torunları ile bir araya gelip anıları paylaşarak dostluk bağlarını güçlendirmek istiyor.
“Ülkelerini korumak için büyük bir bedel ödemişler”
Crowe, dostluk ilişkilerini pekiştirmek amacıyla Fransa’daki Çanakkale Savaşı ve Doğu Cephesini Anma Ulusal Derneği üyesi Laurent Castaing, Gelibolu Derneği Başkanı Süleyman Taş ve dernek üyeleri emekli Tuğgeneral Haldun Solmaztürk, Zafer Batır, Burak Batır ve Yasemin Narin ile Gelibolu Yarımadası’ndaki Şehitler Abidesi’ni, Fransız Anıtı’nı, İngiliz Anıtı’nı ve Norfolk bölgesindeki Snettisham köyü ile kardeş köy olan Küçükanafarta’yı ziyaret etti.
Şehitler Abidesi’ndeki ziyareti sırasında AA muhabirine açıklama yapan Crowe, 108 yıl önce Türkiye’yi savunan askerlerin büyük mücadele verdiğini dile getirerek, “Burada Türklerin şehit sayısı diğer ülkelerden daha çok. Ülkelerini korumak için büyük bir bedel ödediler.” dedi.
Dostluk bağlarının güçlenmesini istediğini ifade eden Crowe, “Benim Türkiye’de çok iyi arkadaşlarım var, bu ilişkiyi daha da güçlendiriyorlar. Bizim derneğimiz arkadaşlık bağlarını güçlendirmek ve insanları bilgilendirmek, hatıraları paylaşmak üzerine çaba gösteriyor.” diye konuştu.
Bir bulut hikayesi…
Norfolk Taburu ile ilgili anlatılan bulut hikayesine de değinen Crowe, şunları söyledi:
“Norfolk Taburu, ‘Duman ya da sis geldi o yüzden kayboldu.’ dediler ama ben bunun saçma olduğunu düşünüyorum. Bunu, kitap satmak için bu şekilde yazdıklarını düşünüyorum. Aslında taburun tamamı ortadan kaybolmadı. 18 kişi yok oldu, dayım ve babam aynı taburdaydı. Komutan Frank Beck’in yeğeninin yaptığı araştırmada bu taburun İngiltere’ye geri döndüğü ortaya çıktı. Askerler çok yakın mesafeden çatışma yaşadılar. Bu kadar yakından çatışmaya girilmesi, bu şekilde vurulmaları normaldir. Sonuçta onlar da (Türkler) ülkesini koruyor. Ben onların (İngilizler), rehin alındıktan sonra öldürüldüklerini kesinlikle düşünmüyorum.”
“Çok pişmanım onunla bu savaşla ilgili konuşmadığıma”
Babasının 108 yıl önce Gelibolu Yarımadası’ndaki Suvla ile ilgili biraz bilgi aktardığını ama savaşla ilgili fazla bir şey anlatmadığını ifade eden Crowe, “Babam öldüğünde 23 yaşımdaydım. 4 yıl öncesinde evden çıkıp polis olmuştum. Çok pişmanım onunla bu savaşla ilgili konuşmadığıma. O zamanlar yeterince bilgi sahibi değildim ama birkaç şey söylemişti bana. Türklerin iyi savaşçılar olduğunu söylemişti. Şu an Gelibolu ile ilgili bildiklerim çoğaldı.” dedi.
Atatürk’ü, tarihçileri dinleyerek ve kitap okuyarak öğrendiğini dile getiren Crowe, “Bana Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla ilgili hediye edilen kitabı ilgiyle okudum. Atatürk’ün nasıl bir lider olduğunu ve Cumhuriyeti nasıl kurduğunu öğrendim. Tarihle ilgili kitapları okumaya devam ediyorum. Anıtkabir’e iki kere gittim, mükemmel bir yer. İlk Meclis’e gittim. Atatürk mükemmel bir insan, çok şanslısınız. Zor zamanlar olmasına rağmen ülkeniz bir sürü müttefik devletler tarafından işgal edilmiş durumdayken yeni bir ordu kurdu ve yeni Türkiye’yi kurdu.” şeklinde konuştu.
Babasının görev yaptığı Norfolk Taburu’nun Gelibolu Yarımadası’na geldiğinde ilk hedefi olan Küçükanafarta köyüne birçok kez gittiğini belirten Crowe, bundan sonraki yıllarda da Çanakkale Savaşları’na katılan Türklerin torunlarıyla buluşup anıları konuşmak istediğini söyledi.
Fransa’daki Çanakkale Savaşı ve Doğu Cephesini Anma Ulusal Derneği üyesi Laurent Castaing de John Crowe kendisini davet edene kadar Çanakkale Boğazı’na hiç gitmediğini, bu yıl kendisine eşlik ettiğini belirtti.
Halklar arasında barışı geliştirmeyi ve tarihi daha iyi tanımayı hedeflediklerini ifade eden Castaing, Türk savaşçıların torunlarını bulmanın önemli olduğunu düşündüklerini kaydetti.
