Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2022 yılına ilişkin “Gelir Dağılımı İstatistiklerini” açıkladı.
Hane halkı kullanılabilir gelirinin, hane halkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak hesaplanan eşdeğer hane halkı büyüklüğüne bölünmesiyle elde edilen “eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirine” göre, en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay, 2022’de bir önceki yıla kıyasla 1,3 puan artarak yüzde 48 oldu.
En düşük gelire sahip yüzde 20’lik grubun aldığı pay 0,1 puan azalarak yüzde 6’ya geriledi.
Gini katsayısı azaldı
Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan ve sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, 1’e yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade eden Gini katsayısı, 2022’de bir önceki yıla göre 0,014 puan artışla 0,415 olarak tahmin edildi.
Türkiye’de yıllık ortalama hane halkı kullanılabilir geliri, geçen yıl bir önceki yıla göre yüzde 28,3 artarak 98 bin 416 liraya yükseldi.
Öte yandan, Türkiye’de yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri de bir önceki yıla göre yüzde 30,1 artarak 37 bin 400 liradan 48 bin 642 liraya çıktı.
Yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek gelir, 2021’e göre 13 bin 257 lira artarak 62 bin 554 lirayla tek kişilik hane halklarının oldu.
Çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hane halklarının yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri 60 bin 696 lirayken, tek çekirdek aileden oluşan hane halklarında bu değerin 49 bin 902 lira olduğu görüldü.
En düşük yıllık ortalama eşdeğer kullanılabilir hane halkı fert gelirine sahip hane halkı tipi ise 36 bin 210 lirayla en az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan hane halkları oldu.
Toplam gelirden en yüksek payı yüzde 46,2 ile maaş ve ücret geliri aldı
Toplam gelir içerisinde en yüksek payı, yüzde 46,2 ile bir önceki yıla göre 0,9 puan azalan maaş ve ücret geliri aldı. İkinci sırayı yüzde 21 ile önceki yıla göre 3,5 puan artan müteşebbis geliri alırken üçüncü sırayı yüzde 20,2 ile önceki yıla göre 3,7 puanlık azalış gösteren sosyal transfer geliri oluşturdu.
Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki payı yüzde 19,8 olurken, emekli ve dul-yetim aylıklarının sosyal transferler içindeki payı yüzde 89,8 olarak gerçekleşti.
En yüksek yıllık ortalama esas iş geliri 87 bin 451 lira ile yükseköğretim mezunlarının oldu
Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 87 bin 451 lira, lise ve dengi okul mezunlarında 62 bin 835 lira, lise altı eğitimlilerde 46 bin 916 lira, bir okul bitirmeyenlerde 34 bin 755 lira ve okur-yazar olmayan fertlerde 25 bin 406 lira olarak hesaplandı.
Yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 34,1 ile okul bitirmeyen, en düşük artış ise yüzde 28,1 ile okur yazar olmayan fertlerde kaydedildi.
Esas iş gelirleri sektörel olarak incelendiğinde, en yüksek yıllık ortalama gelirin 66 bin 72 lirayla hizmet sektöründe, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 46 bin 106 lirayla tarım sektöründe görüldü. Bir önceki yıla göre yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 41,3 ile tarım sektöründe gözlenirken, bunu yüzde 35,5 ile inşaat sektörü izledi. Diğer taraftan sanayi sektöründe yüzde 32,1, hizmet sektöründe ise yüzde 29,1 artış kaydedildi.
Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla işverenlerde 220 bin 482 lira, kendi hesabına çalışanlarda 58 bin 697 lira, ücretli maaşlılarda 56 bin 899 lira ve yevmiyelilerde 25 bin 632 lira olarak hesaplandı. Bu dönemde en yüksek artış yüzde 61,8 ile işverenlerde, en düşük artış ise yüzde 21,5 ile ücretli maaşlılarda oldu.
En düşük gelir Van, Muş, Bitlis ve Hakkari bölgesinde gerçekleşti
Türkiye’de yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri geçen yıl 48 bin 642 lira iken, İBBS 2. Düzey bölgeleri itibarıyla en yüksek olduğu bölge 69 bin 904 lirayla İstanbul bölgesi oldu. Bu bölgeyi, 59 bin 798 lirayla Ankara bölgesi ve 59 bin 272 lirayla İzmir bölgesi izledi. En düşük yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri ise 23 bin 63 lirayla Van, Muş, Bitlis, Hakkari bölgesinde gerçekleşti.
Son yapılan araştırma sonuçlarına göre P80/P20 oranı* Türkiye’de 7,9 iken, bu değerin en düşük olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri 4,5 ile Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli ve Zonguldak, Karabük, Bartın olurken bu bölgeleri 4,9 ile Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova bölgesi izledi.
Söz konusu oranının en yüksek olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri ise 8,1 ile İstanbul, 7,9 ile Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan ve 7,4 ile Konya, Karaman oldu.
Bir önceki yıla göre son yüzde 10’luk grupta olanların yüzde 70,5’i aynı gelir grubunda kaldı
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmasının panel bir çalışma olması nedeni ile ilk defa bu yıl yıllar itibarıyla geçiş istatistikleri üretildi.
Eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirine göre sıralı yüzde 10’luk gelir grupları itibarıyla fertlerin bir önceki yıla göre yüzdelik geçişleri incelendiğinde, bir önceki yılda birinci yüzde 10’luk grupta olan fertlerin geçen yıl yüzde 55,4’ünün, son yüzde 10’luk grupta olan fertlerin ise yüzde 70,5’inin gelir grubu değişmedi. Ayrıca 2021’de birinci yüzde 10’luk grupta olan fertlerin yüzde 23,7’sinin 2022’de gelir grubu birden fazla yükseldi. Son yüzde 10’luk grupta olan fertlerin ise yüzde 8,3’ünün gelir grubu birden fazla düştü.
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması panel veriden elde edilen sonuçlara göre 2021’de işsiz olan fertlerin yüzde 45,4’ü geçen yıl çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2021’de çalışan olarak belirlenen fertlerin 2022’de yüzde 90,5’i çalışma hayatına devam etti. Bir önceki yıl iş gücüne dahil olmayan fertlerin ise yüzde 11,4’ü iş gücüne katıldı.
* P80/P20 oranı: Yüzde payları, kişisel gelir dağılımını ölçmede kullanılan ölçütlerden biridir. Yüzde 20’lik fert/hanehalkı gruplarının toplam gelirden aldıkları paylara göre; “Son yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay/ İlk yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay” formülünden hesaplanmaktadır.
