ABD’nin Boston College’de görev yapan Türk bilim insanı Prof. Dr. Tayfun Sönmez ve Prof. Dr. Utku Ünver’in algoritma ve bilgisayar yazılımı kullanarak yaptıkları karaciğer nakli için vericileri eşleştiren sistemi uygulayan Malatya’daki İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezinde 33 hasta nakille sağlığına kavuştu.
İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Karaciğer Nakli Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Sezai Yılmaz, AA muhabirine, kadavradan organ bağışının son derece yetersiz olduğunu, dolayısıyla karaciğer nakli olmak isteyen hastaların mutlaka bir donör bulduğunu söyledi.
Enstitülerinde şu ana kadar 3 bin 500’ü aşkın nakil yaptıklarını belirten Yılmaz, bu nakillerin yüzde 85’inin canlı vericiden, yüzde 15’inin ise kadavradan gerçekleştirildiğini kaydetti.
Canlı vericilerin ancak yüzde 30-40’ının hastaya uyumlu olduğunu, kendi hastasına uyumsuz olan kişinin başkasına uyumlu olabildiğini anlatan Yılmaz, donörlerin takas edilmesiyle birlikte çapraz naklin yapıldığını ve her iki hastanın da şifaya kavuşabildiğini belirtti.
2019’da 5 karaciğer naklini aynı anda yaptıklarını, bu ameliyatın ardından çapraz nakil sistemini geliştiren Prof. Dr. Sönmez’in hastanelerine geldiğini ve geliştirdikleri sistemi burada uygulamaya karar verdiklerini dile getiren Yılmaz, şöyle konuştu:
“Çoklu çapraz karaciğer nakilleri sistemi Prof. Dr. Tayfun Sönmez ve Prof. Dr. Utku Ünver tarafından gerçekleştirildi. Bu modele Tayfun Sönmez, kaybettiği eşi ‘Banu Bedestenci Sönmez Çapraz Karaciğer Nakli Sistemi’ adını verdi. Çok gelişmiş bir sistem. Bana göre dünyadaki en önemli matematik modellerinden bir tanesi. Havuzda bekleyen hastaları eşleştiriyor ama ikiliden ziyade çoklu çapraz nakiller söz konusu. Tabi çoklu çapraz karaciğer nakilleri denilince de akla Malatya geliyor. Boston College’teki ekonomi profesörleri aslında ‘dünyanın diğer ülkelerinde bu modeli uygulayabilir miyiz’ diye düşünmüşler, Kore’ye gitmişler, orada bir takım çalışmalar yapmışlar fakat Malatya’da böyle bir çoklu karaciğer naklinin yapıldığını duyunca Tayfun Sönmez Amerika’dan Malatya’ya geldi. Bunu burada yapabileceğimizi anlattı, toplantılar, konferanslar yaptık. Sonuçta burada bu sistemi uygulamaya karar verdik. Bu dünyanın diğer yerlerinde çok nadiren yapılmış. Hindistan’da, Pakistan’da birer kez 3’lü çapraz nakil yapılmış. Ama Malatya’da 3 tane 3’lü ve çok sayıda yine 4’lü çapraz karaciğer nakli yapıldı. Çoklu çapraz karaciğer nakilleriyle daha fazla insana en azından organ nakli şansı sunabiliyorsunuz.”
Depreme rağmen nakiller sürdü
Kovid-19 sürecinden dolayı bu sistemi 2021’in sonunda uygulamak durumunda kaldıklarını, “asrın felaketi” olarak nitelenen depremlere rağmen nisan 2023’te 3’lü çapraz naklini gerçekleştirdiklerini ifade eden Yılmaz, “Daha sonra da dörtlü çapraz nakil yaptık. Bu çok büyük ses getirdi. İnsanlar her şeyden önce bir şekilde sağlığına kavuşmak için uyumsuz donörleri de olsa bunları artık getirip bu havuzda kolaylıkla algoritma sayesinde bir şekilde transplant etme şansına ulaştı diye düşünüyorum. Karaciğer hastası olanlar uyumsuz donörü de olsa mutlaka İnönü Üniversitesine başvurmalı. Burada havuzda çok kolaylıkla başka bir donör kendilerine uygun olabilir, takas sistemi ile karaciğer nakli olanağına kavuşabilir.” dedi.
Yurt dışındaki bilim insanları Malatya’ya eğitime geldi
Gerçekleştirdikleri nakillerle dünya genelinde dikkatleri üzerlerine çektiklerini aktaran Yılmaz, “İngiltere Birmingham’daki Quen Elizabet Hastanesi ki bu hastane transplant tarihinde son derece önemli bir yere sahiptir, Belçika Gent Üniversitesi, Hollanda’dan yine bir üniversite canlı vericili karaciğer nakil programını kurabilmek, geliştirebilmek için bizim merkezle irtibat halindeler. Buraya eğitim amacıyla akademisyenlerini gönderiyorlar. Bu da ne kadar önemli bir yerde olduğumuzun göstergesi.” diye konuştu.
“Merkezimiz Avrupa’nın ve dünyanın önemli merkezi”
İnönü Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet Kızılay ise çoklu karaciğer nakillerini gerçekleştiren Türkiye’deki tek merkez olduklarını, 5’li, 6’lı nakillerin hazırlığını yaptıklarını söyledi.
Çapraz nakillerin sağlık turizminde de yeni bir alan açtığını dile getiren Kızılay, şöyle dedi:
“Bunu sağlık turizmine de uygulayacağız. İnönü üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi Karaciğer Nakli Enstitümüz, Türkiye’nin, Avrupa’nın dünyanın önemli merkezi. Biz dünyada 2 numara, Türkiye ve Avrupa’da bir numaraydık. Çapraz nakillerle artık dünyada bir numarayız. Başka merkezlerde ‘yapılamaz’ denilen başka merkezlerde dokunulmayan ağır hastalara merkezimizde nakil yapılmakta. Dünyanın her ülkesinden bize karaciğer nakli için hasta gelmekte. Şu anda 20’nin üzerinde yabancı uyruklu doktor bizde eğitim almakta. Dolayısıyla bizim karaciğer nakli enstitümüz, dünyanın en önemli eğitim veren merkezlerinden birisi ve ülkemizde ve birçok ülkede buradan yetişen cerrahlar, nakil hemşireleri karaciğer naklini kendi merkezlerinde gerçekleştiriyor. Bu yönüyle de hem hastalara şifa dağıtan bir merkeziz hem de bu alanda çok önemli eğitim yapan bir merkeziz. Üçüncü bir özelliğimiz de karaciğer nakli ile ilgili karaciğerle ilgili çok önemli araştırmaları yapan ve yeni metotlar tanımlayan tıbba yeni yöntemler kazandıran bir bilimsel araştırma merkeziyiz. En son geldiğimiz noktada çapraz karaciğer nakli ile çok önemli bir açılımı ülkemize ve dünyaya sağlamış olduk. Daha önce böbrek çapraz nakillerini yapan ekip Nobel ödülü aldı. Ümit ediyorum ki karaciğer çapraz nakillerini yapan bizim ekibimiz de Nobel ödülü alarak bu güzel başarıyı taçlandıracağız.”
